namad(چون یار جفا پیشه نمدمال بود

ما پیر نمدپوش و قلندر باشیم) مجمع الاصناف

نمد، واژه‌ای پهلوی با تلفظ اصلی namat است که عموم مردم به عنوان فرش از آن استفاده می‌کردند و یا قلندران و صوفیان از آن کلاه، نیم تنه، بالاپوش و کپنک می‌ساخته و می‌پوشیدند.

نمد ساده‌ترین نوع فرش است و ساخت آن احتیاج به دستگاه خاصی ندارد و نمدمالی از صنایع بسیار قدیمی است. درباره این که نمد برای نخستین بار در کجا تهیه شده هیچ گونه اطلاعی در دست نیست جز این که از دوره نوسنگی مردمی که با پشم گوسفند سر و کار داشتند نمد را می‌شناختند و اسناد و مدارک چینی ۲۳۰۰ ق.م درباره پادری، زره و سپر نمدی خبر می‌دهند. در واقع واضح است که کهن‌ترین شیوه و روش فراهم‌سازی زیرانداز که تاکنون شناخته شده نمدمالی است. قدیمی‌ترین نمونه‌هایی که از این صنعت به دست آمده، از گورهای تپه مانندی که در پازیریک آسیای مرکزی در حدود سال ۱۹۴۹- ۱۹۴۸ م. متعلق به ایران دوره هخامنشی است که به حالت یخ زده مانده‌اند.

در گذشته به جای نمدمالی، نمدگری و کسی را که در این شغل بود نمدگر می‌گفتند. و نمدپوش کسی بود که لباسی نمدی پوشیده باشد. هم چنین کنایات ویژه نمد نیز متداول بود. نمد افکنده کسی بود که در جایی اقامت کرده و قرار یافته است. و یا مقصود از نمدپاره، بضاعت و معیشت اندک بود. از سوی دیگر در طب عامیانه، وقتی کسی خراش و زخمی برمی‌داشت نمد را می‌سوزاندند و سوخته آن را روی زخم می‌گذاشتند که موجب انعقاد خون می‌شد.

نمد از حیث مشخصات فنی و طرح و نقش بسیار جالب و در خور ستایش است. تولید فرش‌های نمدین، به مراتب ساده‌تر از تهیه سایر فرش‌ها نظیر قالی و گلیم است و با این که از لحاظ مقدار مواد اولیه مورد نیاز تفاوت چندانی با قالی و گلیم ندارد، با این حال به واسطه سهولت و سرعت عمل تولید، بسیار ارزان تر از آن‌ها است. در گذشته نمد در بیشتر نقاط ایران تولید می‌شده و از مراکز عمده آن به چهارمحال و بختیاری، گلستان، کرمانشاه، فارس، اصفهان و… می‌توان اشاره کرد. اگرچه به علت ارزانی قیمت نمد، بیشترین مصرف‌کنندگان آن، عشایر و روستاییان هستند ولی نمد با نقوش زیبا و اصیل و رنگ آمیزی‌های دلپذیر از توجه هنردوستان و حامیان اصالت بومی این سرزمین نیز برخوردار بوده است.

مراحل تولید:

شیوه نمدمالی و تهیه نمد از زمان های گذشته تاکنون تغییری نکرده و در نقاط مختلف تقریبا یکسان است، اما موادی که به پشم می افزایند گوناگون است مثلا در مازندران آب خالص٬ در کرمانشاه و فارس صابون بدین منظور مصرف می شود.

مراحل مختلف تولید نمد بدین شرحند:

جور کردن پشم – تهیه قالب – حلاجی پشم  – رنگرزی – نقش زنی و نهایتا تهیه نمد.

وقتی کار نقش بندی پایان پذیرفت، پشم حلاجی شده مخصوص متن را به قطر یکسان روی نقوش می‌ریزند، سپس به اندازه مورد لزوم روی پشم ها محلول نیم‌ گرم آب و صابون ریخته و آن را به‌ همراه حصیر و کرباس زیرین آن لوله می‌کنند و با طنابی دور آن را می‌بندند و کار طاقت فرسای مالیدن نمد آغاز می‌شود. در این مرحله ضمن وارد کردن فشار، نمد لوله شده را از این سر به آن سر کارگاه می‌غلطانند و هرچند مرتبه یک بار آن را باز کرده و محلول آب و صابون را می‌افزایند تا الیاف آن بهتر درهم روند. چون در ضمن مالیدن نمد، اطراف آن از حدود حصیر فراتر می‌رود، کناره های نمد را تا زده و روی نمد برمی‌گردانند و مجددا نمد را با حصیر و کرباس لوله کرده و عمل مالش نمد ادامه می‌یابد نزدیک به غروب کار نمدمالی پایان می‌یابد، سپس آن را به مدت سه تا چهار روز در فضای باز می‌گذارند تا رطوبتش خشک شود. معمولا برای هر۵۰ سانتی متر مالیدن نمد به یک نفر جهت مالش نیاز است. نمد هم در طول و هم در عرض مالیده می شود. طی نمدمالی مدام باید آب گرم ریخته و آب و صابون بپاشند. یک روز مالیدن نمد طول می کشد پس از آن نمد مالیده شده را در آفتاب پهن می‌کنند تا خشک و قابل استفاده گردد.

3 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.