(از منبت نقش ها، دیوار و سقفش فصل دی
همچو صحن باغ از الوان نبات اندر بهار) جامی
در لغت‌نامه دهخدا در مورد واژه منبت چنین نوشته شده است:
رویانیده شده. نقش‌های برجسته به شکل گیاه و گل و جز آن که بر روی چیزی نقش کنند و هر آنچه در وی کنده‌کاری کرده باشند خواه چوب باشد و یا جز آن.
منبت‌کاری سرگذشتی بسیار طولانی دارد چرا که ماده اولیه‌اش چوب، از ابتدای تاریخ در دسترس بشر بوده است. از مصریان باستان تا وایکینگ‌ها و میکل آنژ. در ایران نیز منبت‌کاری یکی از ارزشمندترین هنرهای سنتی بوده است. در میان آثار سنگ بنا به اسناد و مدارک موجود منبت‌کاری در ایران متکی به سابقه‌ای بیش از هزار و پانصد سال است. قدیمی‌ترین اثر منبت موجود که تاریخ نیمه اول قرن سوم هجری قمری را دارد یک لنگه در چوبی متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز است که در دوره عمرو بن لیث صفاری ساخته شده و دارای زیر سازی از چوب تبریزی است و روی آن با خلال هایی از چوب گردو و نقوش پر ضلعی بسیار زیبایی زینت شده و بعد از آن باید یک سردر منبت کاری شده از چوب کاج را مورد اشاره قرار داد که ساخت قرن چهارم هجری قمری است.
در حال حاضر منبت‌کاری در گوشه و کنار ایران رواج دارد و می‌توان گفت که در شهرهای تهران، اصفهان، ارومیه، شیراز، آباده، شاهرود و… نسبتا منبت‌کاری بیشتر انجام می‌شود.
منبت‌کاری در دو نوع ریز و درشت بر روی چوب و عاج و استخوان انجام می‌شود و شامل مجسمه‌سازی، نیمرخ و تمام رخ، گلبرگ‌های اسلیمی، ختائی و… است. طرح‌های اصیل ایرانی شامل اسلیمی‌ها، ختایی، گل و بوته، گل و مرغ و… هستند که تدریجا انواع طرح‌های خارجی مانند گوشواره‌ای، فرشته‌ای و … جای آن‌ها را می‌گیرند.
هنرمندان این فن با انتخاب چوب‌هایی مانند شمشاد، افرا، گردو، سپیدار و… با ابعاد مورد نیاز طرح‌های از پیش آماده، که ممکن است گل و مرغ، نقوش حیوانی و… باشد را بر روی چوب مورد نظر کپی نموده و با استفاده از قلم و اسکنه‌ای فلزی ذهنیات خود را با خطوط کوفی، نقوش اسلیمی، ختایی و گل و مرغ و … روی چوب کنده کاری می‌کنند.
در این نوع هنر معمولا قسمت‌های خالی طرح کنده شده و طرح اصلی به صورت برجسته نمایان می‌گردد سپس هنرمند با استفاده از مغارهای نازک و ظریف‌کاری شروع به کندن بخش‌های داخلی طرح نموده به طوری که نقوش فرم و شکل و حالت اصلی خود را بر روی چوب آشکار نمایند. پس از اتمام کار کنده‌کاری با استفاده از سمباده‌های نرم، طرح پرداخت و تمیز شده و سپس با استفاده از رنگ‌های پلی استری کار پوشش داده می‌شود.
رنگ‌کاری و رویه‌کوبی به منظور زیباتر ساختن و جلا بخشیدن به کارهای منبت‌کاری، تقریبا مراحل نهایی کار است و در هنر تزیینی منبت مورد نظر هنرمندان و صاحبنظران این فن است. رنگ‌کاری و رویه‌کوبی علاوه بر افزودن بر زیبایی اثر، چوب را از گزند رطوبت و گرما و نظایر آن حفظ می‌کنند.
یک فرد با ذوق و علاقمند به این هنر، اگر بخواهد برای اولین بار با فنون و اصول منبت‌کاری آشنا شود و به فراگرفتن این هنر اشتغال ورزد باید گام نخستین را از آموختن طراحی بردارد و پس از آن با آشنایی کامل به انواع چوب‌ها و وسایل کار و آموختن فن درودگری، هنر مشبک را تعقیب و فنون موزائیک‌کاری، معرق‌کاری، رنگ‌کاری و رویه‌کوبی را فرا گیرد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.