استفاده از چرم از زمان انسانهای نخستین رواج داشته است. به مرور زمان، دانش استفاده از چرم فزونی یافته و قبایل اولیه از چرم، چادر، بستر، زیرانداز، زره، افسار و کفش میساختند. از آن به عنوان وسیله پوششی و وسیله حفاظتی در برابر گرما و سرما و در بعضی ادوار تاریخی به عنوان وسیله داد و ستد (پول) و زمانی نیز به عنوان زیورآلات استفاده میشده است. غارنشینان اولیه چرم را به عنوان یکی از سرمایههای بسیار با ارزش خود میدانستند.
ایرانیان با پیشینه سه هزار ساله، اولین و قدیمی ترین تولید کنندگان چرم در جهان هستند. آثار باستانی به جا مانده از دوران قبل از میلاد نشان دهنده این است که ایرانیان از حدود ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد از پوست برای تهیه لباس، کفش و جنگ افزار استفاده میکردند ولی از ۵۵۰ سال قبل از میلاد بود که از چرم برای لباس و زره نیز استفاده کردند.
به نوشته «ابن یمین» ایرانیان باستان از پوست حیواناتی مانند گاومیش و گاو و گوسفند برای نوشتن بر روی آن استفاده میکردند و ابن یمین در نوشتههایش بر نوشتن فرمانهای داریوش بر روی چرم اشاره کرده است. بنا بر برخی روایات اوستا را بر دوازده هزار قطعه پوست گاو نوشته بودند. همچنین پوست نوشتههایی که در اورامان کردستان یافت شده و در موزه بریتانیا نگهداری میشود نشان دهنده استفاده از پوست برای نگارش در دوره اشکانیان است.
«ابن حوقل» از تاریخ نویسان، که در سال ۹۵۰ میلادی از خراسان دیدن کرده از چرمهای ظریف پوست بزی که چرمسازان «گورکان» در نزدیک «مرو» میساختند و به نام «سختیان» شناخته شده بود بسیار تعریف کرده و گفته است که فرآورده این چرمسازان به سراسر کشور فرستاده میشود.
«شاردن» صنعت دباغی و چرمسازی، و چرم ساغری ایران را که در زمان او به هندوستان و خاور نزدیک صادر می شد، این گونه توصیف کرده است: «این صنعتی دستی است که ایرانیان در آن از همه استادترند»
اولین کارخانه چرم سازی ایران در سال ۱۳۰۸ شمسی در شهر تبریز بنا شد و پس از آن در همدان، تهران، اصفهان و برخی شهرهای دیگر نیز کارخانههایی تاسیس شد به طوری که در سال ۱۳۳۷ تعداد ۲۲ کارخانه در ایران مشغول به کار بودند.
چرمسازی یک صنعت تبدیلی است که به واسطه این صنعت ضایعات کشتارگاهها تبدیل به کالای با ارزش میشود. با ورود شیمیدانها به این عرصه، چرمسازی از حالت سنتی وارد مرحله صنعتی شد. امروزه برای به عمل آوردن چرم خام دو راه است یکی آماده کردن پوست گوسفند و بز با زاج سفید و نمک، به نام چرم زاغی و دیگری دباغی چرم گاو، اسب و غیره.
یک مقایسه کلی بین چرم دستی اصیل و مرغوب و چرم ماشینی نشان میدهد، که چرم دستی به علت طولانی شدن مدت عمل آوری و استفاده از مازوج و آرد جو در دباغی، نسبت به چرم ماشینی دارای کیفیت بسیار بالاتری است. زیرا در تولید چرم ماشینی مدت عمل آوری چند روز است در حالی که انجام مراحل دباغی حداقل ظرف مدت ۳ ماه موجب افزایش کیفیت چرم می گردد. همچنین برای تولید چرم ماشینی به جای مازوج (به علت گرانی) از ماده ای به نام “استراک” استفاده می کنند. در نتیجه چرم ماشینی در مقابل آب و آفتاب مقاومت چندانی ندارد، ولی چرم دستی دارای مقاومت بسیار بالایی در مقابل آنهاست. به همین دلیل از چرم ماشینی فقط برای ساخت کیف و کفش و کارهای ظریف استفاده میشود، که به وسیله ماشینهای مخصوص و برحسب واحد “پا” اندازهگیری شده و به فروش میرسد. ولی از چرم دستی اکثرا در مواردی مانند ساخت ملزومات احشام، حیوانات، وسایل شکار، بعضی وسایل کشت و زرع و نیز قاب خشاب استفاده میشود و بر حسب واحد کیلوگرم به فروش میرسد.
سلام. مطلب مفیدی بود. سپاس